Aanleiding
Volgens opdrachtgever AWV kadert dit herinrichtingsproject in de verbetering van de functionele fietsinfrastructuur langs gewestwegen. In het bijzonder betreft het een traject langs de N729 vanaf P69 tot de carpool.
Waarom precies dit traject ? Uit de ongevallencijfers valt dit niet af te leiden. Het fietspad is vooralsnog geen druk gebruikt fietspad wat natuurlijk niet uitsluit dat het dit niet kan worden na ingebruikname van de velodroom. Werd de objectieve fietsonveiligheid afgewogen met deze langs de andere gewestwegen N72 of de N719 ? Zowel de objectieve als de subjectieve fietsonveiligheid op beide wegen is bekend. De projectnota vermeldt dat de fietspaden van betreffend traject niet voldoen aan de richtlijnen en bijgevolg onveilig zijn. Quid de N729 (O.L.V.-straat), de N72 en de N719 ? Voldoen deze wél aan de (eigen) richtlijnen ?
Het besluit tot herinrichting tot een 2-richtingsfietspad neigt enigszins naar het prestigeproject fietsen over het water. Een pontonconstructie als attractief fietspad in het kader van Bolderberg Bike Valley ? Is puur functioneel de verbetering van de huidige eenrichtingsfietspaden geen logischer optie ?
De reden om het 2-richtingsfietspad aan te leggen aan de westzijde is om oversteken te beperken naar de aanliggende trekpleisters en zijstraten. Naar onze mening zijn noch het kasteel van Terlaemen noch de manège Paddock trekpleisters. Oversteekbewegingen worden dus niet uitgelokt. Het vermijden van op- en afritten van complex 27 is natuurlijk positief. Ongevallencijfers duiden echter niet op een objectief gevaar voor de zwakke weggebruiker op beide locaties. Het is nog de vraag of de dubbele fietsrichting aan Westlaan en Snelwegstraat een veiligere oplossing is. De voorgestelde winst in de afweging van de scenario’s van 2 kruisingen met de op- en afritten wordt vervangen door 4 nieuwe probleempunten: de kruisingen van het dubbelrichtingsfietspad met Westlaan en Snelwegstraat én de 2 nieuwe fietsoversteekplaatsen ter hoogte van de carpool en P69.
In het voorkeurscenario is er wel sprake van een infrastructurele verbetering : de smalle eenrichtingsfietspaden worden vervangen door een reglementair 3 meter breed dubbelrichtingsfietspad. De materiaalkeuze die AWV momenteel (en naar de toekomst) hanteert is asfalt, hetgeen de fietser een comfortabele meerwaarde biedt. Hierbij hoopt de fietsersbond dat de gemeente deze keuze ook maakt in de toekomst en afstapt van betonstraatsteen.
ANB verkiest als scenario enkelrichtingsfietspaden omwille van ecologische redenen. De bermaansnijding van het vijvercomplex bedraagt slechts 260 m. Enkel dit deel van het traject zou een rechtvaardiging van de keuze voor het 2-richtingsfietspad (west) betekenen.
Enkelrichtingsfietspaden langs de bermaansnijding met een afscheiding van jerseys ten opzichte van het voertuigverkeer betekent het behoud van eenrichtingsfietspaden zonder de extra 2 fietsoversteken. Idem over de brug. De wegbreedte van het overige traject maakt op het eerste zicht vrijliggende eenrichtingsfietspaden mogelijk.
De scheiding tussen fiets- en voertuigverkeer verhoogt weliswaar het veiligheidsgevoel van de fietser. Maar de fietser wordt verplicht tweemaal een oversteekmaneuver te maken : ter hoogte van Vijverstraat en ter hoogte van de carpoolparking. Niet alleen is de fietser op deze plaatsen voorrang plichtig maar bovendien situeert de fietsoversteekplaats (FOP) ter hoogte van P69 zich op een relatief gevaarlijke én moeilijke plaats.
Oversteek Vijverstraat/P69:
- Op 100 m afstand ligt er reeds een fietsoversteekplaats (FOP) op het recent ingerichte kruispunt Kerkstraat/N729. Alhoewel dit evenmin een ideale oversteekplaats is ligt de gemeten snelheid hier lager dan aan de geplande FOP.
- Zonder snelheidsbeperking op deze 70 km/u-weg zal het voor de overstekende weggebruiker steeds oppassen geblazen zijn. Snelheidsmetingen kunnen aantonen wat hier de werkelijk gereden snelheid is (V85) om zo de remafstand te kennen.
- Komende van Bolderberg ontwikkelt men snelheid richting oversteekplaats. Dit geldt voor voertuigverkeer én fietsverkeer. Men lanceert zich. Afremmen om fietsers te laten oversteken zal op zijn zachts gezegd niet aangenaam zijn.
- De fietser, die uit richting Bolderberg komt is verplicht om over te steken. De snelheid afremmen, die hier makkelijk kan oplopen tot 40 km/u is onnatuurlijk. De mogelijkheid bestaat dat de fietser vooraf schuin overstekend naar de kant van het dubbelrichtingsfietspad zal oversteken.
- Het voertuig- en fietsverkeer op de N729 heeft voorrang op overstekende weggebruikers. Dit kan tot conflicten leiden.
- Indien er bij evenementen bijvoorbeeld filevorming ontstaat vanuit Bolderberg richting oversteekplaats dan zijn kopstaart aanrijdingen niet uitgesloten vanwege de beperkte zichtbaarheid (bocht) en de snelheid.
- Infrastructureel biedt de oversteek geen enkele fysieke bescherming. Worden verhoogde vluchtheuvels, D1-signalisatie, lichtzuilen of -kegels of punctuele verlichting zijn voorzien ? Wordt het sas beveiligd met omega-elementen ? Zijn de vluchtheuvels enkel uit arcering aangebracht of worden ze verhoogd aangelegd ?
- De gemeente zou, bij evenementen een tijdelijke snelheidsbeperking van 50 km/u invoeren. Deze maatregel moet o.i. ondersteund worden door snelheidsdisplays.
Oversteek carpool
- In de onmiddellijke nabijheid ligt reeds een fietsoversteekplaats ter hoogte van het recent ingerichte kruispunt Viverselweg/N729/Ubbelstraat. Dat betekent 2 FOP’s op relatief korte afstand van mekaar.
- De FOP moet met verticale signalisatie aangeduid worden. De fietslogo-verbindingsmarkeringen zijn té minimalistisch en weinig leesbaar voor voertuigverkeer. Wettelijk bestaan ze zelfs niet zodat een weggebruiker er stricto sensu geen rekening mee moet houden.
- Infrastructureel biedt de carpooloversteek geen enkele fysieke bescherming. Vluchtheuvels D1-signalisatie, lichtzuilen of -kegels noch punctuele verlichting zijn voorzien ?
- Een oversteek aan een FOP is inhoudelijk altijd een riskant maneuver : de fietser is voorrang verplicht. De oversteek moet dus in 2 tijden kunnen uitgevoerd worden. De opstelruimte voor één of meerdere fietsers moet maximaal zijn. Ook groepen fietsers kunnen dit traject gebruiken in het kader van het avondfietsen op het circuit.
Gevaarlijke kruisingen
Het traject moet maximale veiligheid bieden voor de fietser. Met het oog op de ingebruikname van de velodroom en de beleidskeuze om o.a. de gemeentelijke jeugd hier indoorsportaccommodatie aan te bieden zou dit fietspad dé functionele verbinding kunnen betekenen voor inwoners uit Boekt, Zolder-centrum, Zolder-voort en Heusden. Alternatieve fietsroutes via Jeugdlaan-Westlaan of via het jaagpad zijn momenteel evenmin veilig.
We onderscheiden twee potentieel onveilige situaties :
- De kruising van het 2-richtingsfietspad met Snelwegstraat is vooral voor de dalende fietser riskant. Met een behoorlijke snelheid kan hij/zij plots opduiken voor het uitrijdend carpoolverkeer van Snelwegstraat. De beperkte zichtbaarheid door structureel gebrek aan groenonderhoud verhoogt dit gevaar. Verkeer komende uit Snelwegstraat moet dus maximaal zicht hebben op (alle) verkeer komende vanaf de brug. Essentieel is ook de signalisatie in de dwarsstraten die het 2-richtingsfietspad aankondigt ! In combinatie met een rode slem op het fietspad, dubbele markeringspijlen en fietslogo’s is dit o.i. minimaal vereiste signalisatie. De aansluiting van Snelwegstraat moet maximaal versmald worden. In haar visie in de projectnota stelt de gemeente dat een 2-richtingsfietspad aan de zijde van de op- en afritten moet vermeden worden. Ze geeft hier onrechtstreeks aan dat een 2-richtingsfietspad sowieso gevaarlijker is dan eenrichtingsfietspaden. Bovendien stelt de gemeente dat de verbinding P69-Boekt via Vijverstraat een veiliger route is dan via Terlaemenlaan. Deze verbinding als Trage Weg kan, indien berijdbaar voor de fietser inderdaad een belangrijk alternatief zijn als toekomstige fietsverbinding naar de velodroom. Dit is ook een verlangen van de Boekter dorpsraad.
- De kruising met Westlaan is in deze zin gevaarlijker dat, zonder verandering in het volume van vrachtverkeer de fietser meer geconfronteerd zal worden met voertuigverkeer. In tegenstelling tot de Snelwegstraat wordt de dalende fietser uit de normale richting verwacht door uitrijdend verkeer van Westlaan. Ook hier moet de zichtbaarheid maximaal zijn voor fietser én voertuigverkeer. Dit vergt een efficiënter groenonderhoud van de bermen, een reorganisatie van de chaos aan bestaande signalisatie maar prioritair een ontrading van het vrachtvervoer richting industriezone Zolder-Lummen. Met de versmalling van de aansluiting en de rode slem van het fietspad ter hoogte van de kruising moet de fietsveiligheid dus afgedwongen worden ? Een slijtvaste slemlaag is noodzakelijk vermits het structureel onderhoud van dergelijke wegonderdelen ondermaats is op Heusden-Zolderse gewestwegen. Een maximale zichtbaarheid moet geboden worden aan uitrijdend verkeer in Westlaan. Indien dit niet het geval is zal men neuzen en op het fietspad komen te staan. 233 inrijdende voertuigen per uur in Westlaan neigen toch naar een conflictzone voertuigen-fietsers.
Aansluiting fietspad Westlaan
De projectzone in Westlaan voorziet een fietspad van 1m50. Na 50 m loopt dit reglementaire fietspad over in het 44 cm bestaand smalle fietspad in Westlaan. Een continuering van de reglementaire breedte in het kader van de herinrichting van Westlaan (2021 ?) is voor de fietsersbond HZ vanzelfsprekend.
Aansluiting met Terlaemenlaan/Kerkstraat
De herinrichting voorziet in de aansluiting met het recent heringerichte kruispunt Kerkstraat/N729. Tijdens manifestaties op Circuit Zolder gebeurt het dat de berm tussen P69 en Kerkstraat gebruikt wordt als parkeerplaats. Hierdoor wordt de veiligheid van de fietser gehypothekeerd. Aansluitend aan de herinrichting is het opportuun om dit structureel op te lossen.
Verbinding Terlaemenlaan/Kerkstraat
De afsluiting van de toegang tot P69 vanuit de N729 is aan te bevelen. De toegang tot Circuit Zolder blijft behouden via Kerkstraat. Tijdens evenementen kan deze toegang operationeel worden gemaakt. Wandelaars die parkeren op P69 kunnen dit nog steeds via de toegang Kerkstraat. De parking is trouwens een overlastplaats. Is éénrichting (richting Kerkstraat) geen optie ?
Een fietspadverbinding tussen Terlaemenlaan en de velodroom is aangewezen.
Voetgangers
Er worden in het verkozen scenario geen voetpaden voorzien over de gehele lengte van het project. Voetgangers zullen dus gemengd worden met fietsers. Hoe wordt dit gemengd fietspad/voetpad gesignaleerd ? Met een D7 ? D10 ? Blijven speedpedelecs toegang hebben ? Het gebrek aan voetpaden kan voor problemen zorgen in geval van (grote) manifestaties op Circuit Zolder/velodroom.
Sociale veiligheid
Het feit dat ANB duidt op het verbod om verlichting aan te brengen op het 2-richtingsfietspad ter hoogte van de vijvers kan mogelijks een subjectief onveiligheidsgevoel veroorzaken voor fietsers. Enkel belangrijke aansluitingen mogen, vanwege het meervoudig beschermd karakter van de vijvers verlicht worden. Mogelijks dat het gebruik van de fiets, zoals het geval is bij het onverlichte kolenspoor minder verkozen wordt. Het woon-velodroomverkeer wordt hier wellicht door verstoord maar de maatregel heeft uiteraard voorrang in deze beschermde zone.
Het onverlichte traject langs de vijvers draagt niet bij tot het functioneel gebruik van de fiets. Maar het beschermd statuut laat verlichting echter niet toe. Wordt er voorzien in reflecterende markering ?
Het lijkt ons dan ook evident dat de rustplaats, die op 3 potentiële locaties kan ingericht worden niet gerealiseerd wordt op een niet-verlichte plaats. Met het gegeven dat er ook fietsers/bromfietsers/speedpedelecs zonder verlichting rijden zijn aanrijdingen niet ondenkbeeldig in deze niet-verlichte zone.
Besluit
De fietsersbond Heusden-Zolder verkiest eenrichtingsfietspaden i.p.v. tweerichtingsfietspaden hoofdzakelijk om reden van de 2 fietsoversteken die dergelijk type genereert. Bovendien verzwaart het conflict tussen zwakke weggebruikers en voertuigverkeer ter hoogte van de kruisingen met Westlaan en Snelwegstraat.
Een alternatief waarbij de eenrichtingsfietspaden met jerseys afgeschermd worden tussen de vijvers en daardoor een breder profiel krijgen biedt mogelijks voldoende veiligheid en comfort voor de zwakke weggebruiker. Vanaf de vijvers tot op de brug lijken ons reglementaire eenrichtingsfietspaden mogelijk. Op de brug kan opnieuw worden overgegaan tot scheiding met jerseys zoals voorzien om verder na de carpool aan te sluiten bij de bestaande situatie van eenrichtingsfietspad. Is dit realistisch ?
Met een wettelijke minimum rijbaanbreedte van 5m50 zijn er mogelijkheden voor verbreding van het fietspad en bermbescherming.
Is een alternatieve, functionele fietsverbinding vanaf de brug via Westlaan, Schaltusstraat, Zwembadstraat en Kerkstraat tot velodroom onderzocht ?
De trage weg Vijverstraat biedt mogelijkheden aan inwoners van Boekt (en anderen) om de gewestweg te mijden.
De procedure voorziet een keuze tussen 3 scenario’s. Het is duidelijk dat het tweede scenario geen optie meer is en dat de keuze uit scenario 1 of 3 zal bestaan.
Gelet op de besprekingen in de stuurgroepen van de fietsersbond d.d. 29/10/2020 en 26/11/2020. Gelet op de behandeling in de werkgroepen mobiliteit d.d. 3/10/2020, 7/11/2020 en 5/12/2020 verkiest de fietsersbond scenario 1.
Indien finaal scenario 3 wordt gekozen dan wil de fietsersbond benadrukken dat :
- de (nieuwe) fietsoversteekplaatsen ter hoogte van de carpool en P69 maximaal moeten beveiligd en gesignaleerd worden.
- de kruisingen van het westelijk tweerichtingsfietspad met Westlaan en Snelwegstraat in die mate moeten worden ingericht dat de zichtbaarheid voor alle weggebruikers verzekerd wordt.
- de fietspaden ter hoogte van de kruisingen maximaal gesignaleerd worden met logo’s, slem, pijlen en signalisatie.
- de rustplaats op het tweerichtingsfietspad best niet ter hoogte van de vijvers wordt ingericht.
- een verbinding wordt gecreëerd tussen het tweerichtingsfietspad en de velodroom.
- P69 wordt afgesloten ter hoogte van de N729 ofwel dat er eenrichtingsverkeer richting Kerkstraat wordt ingevoerd.
- Westlaan wordt voorzien van volwaardige fietspaden aansluitend aan dit project.
- het groen- en bermonderhoud langs de N729 en vooral ter hoogte van Westlaan en Snelwegstraat structureel verbetert.
